 Ancak bu, tarihin babasının tek bir birey olduğu anlamına gelmez; tarih yazımı birikim, coğrafya, toplum ve zamanla yoğrulan bir süreç. ([Biyografi – Kimdir? – Biyografi.VİP][2])
Benzer şekilde, “Türk tarihçiliğinin babası” demek de birden fazla figürü kapsayabilir — kimileri Osmanlı döneminin ilk kronikçileri, kimileri de 20. yüzyılda akademik çalışmaları modern yöntemlerle yazıya döken tarihçiler. Bu yüzden seçim yaparken kriter: eserleriyle hem akademik hem de toplumsal iz bırakmış olması.
Türk Tarihçiliğinde Öne Çıkan İsimler — Temel Taşlar
Mustafa Naîmâ — İlk Resmî Osmanlı Vakanüvisi
Osmanlı döneminde yazılan resmi vakayinameler arasında, 17. yüzyılda yaşamış Mustafa Naîmâ, en erken örneklerden biridir. ([Kelime Bulucu][3]) Bu yönüyle Osmanlı’nın kendi tarihini kayıt altına alma geleneğinde önemli bir köşe taşı sayılır. Onun çalışmaları, daha sonra gelecek tarihçilerin referans kaynağı oldu.
Taşköprüzade Ahmet — Biyografik Ansiklopedinin Öncüsü
16. yüzyılda yaşamış olan Taşköprüzade, Osmanlı alimleri, devlet adamları, şairler, ilim adamları hakkında yazdığı biyografik ansiklopediyle dikkat çeker. ([Vikipedi][4]) Bu kapsamlı kayıtçılık, Osmanlı entelektüel dünyasını gelecek kuşaklara aktarma bakımından büyük bir adım.
Halil İnalcık — Modern Türk Tarihçiliğinin Kutbu
20. yüzyılda hem Türkiye’de hem dünya akademisinde tanınan Halil İnalcık, Osmanlı ve Balkan tarihi üzerine kapsamlı analizler yaptı. Onun eserleri, Osmanlı’yı sadece siyasi bir yapı olarak değil; sosyal, ekonomik, kültürel dinamikleriyle analiz eden bir perspektif sundu. ([Usta Yemek Tarifleri][5]) Bu yönüyle birçok tarihçi için bir mihenk taşı; “tarihçilerin kutbu, şeyhül‑müverrihin” olarak anıldı. ([Usta Yemek Tarifleri][5])
İlber Ortaylı — Halkın Tarihle Kucaklaşmasını Sağlayan Ses
Ortaylı, sadece akademik makaleler değil, herkesin erişebileceği popüler tarih kitapları, söyleşiler ve yazılarla Türkçe tarih bilincini canlı tuttu. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e, Avrupa’dan Asya’ya tarihî olayları akıcı bir dille anlatarak — tarih bilgisini topluma yaydı. ([Vikipedi][6]) Onun bu iletişim gücü, tarihçi ve halk arasında bir köprü kurdu.
Neden “Tarihçilerin Babası” Tek Bir İsim Değil?
Tarih yazımı, farklı dönemlerde farklı ihtiyaçlara hitap etti: resmî vakayinameler, biyografik kayıtlar, akademik analizler, toplumsal kültür aktarımı. Her dönem kendi “babası”nı yarattı.
Bir tarihçiyi “en önemli” yapan unsur; sadece olayları kaydetmek değil, yorumlamak, analiz etmek, toplumun zihninde kökler kazımak. Bu yüzden farklı isimler farklı alanlarda “öncü” oldular.
Her bir dönem tarihçisinin, yaşadığı çağın bilgi birikimi, yazı teknikleri, dünya görüşü ve kaynaklara erişimi farklıydı. O yüzden kimse her şeyi tek başına yapamaz — tarih kolektif biriktirilen bir hafızadır.
Kim En Çok “Tarihçilerin Babası” Unvanını Hak Ediyor?
Eğer bir isim seçmek gerekirse, benim tercihim Halil İnalcık olur. Çünkü:
Osmanlı tarihini kapsamlı — siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel yönleriyle — yeniden yorumladı.
Uluslararası akademik çevrede tanındı.
Türk okuyucusuna tarih bilincini geniş perspektifle sundu.
Ama bu tercihin tek geçerli cevap olmadığını; yukarıda saydığım isimlerin her birinin kendi dönemi ve bağlamında “kurucu” rol üstlendiğini düşünüyorum.
Tartışmayı Açalım: Sizce “Tarihçilerin Babası” Kimdir?
Sizce “tarihçinin babası” unvanı tek kişiye layık mı, yoksa dönemlere göre farklı “babalar” mı olmalı?
Günümüzde tarih yazımını etkileyen bir isim varsa — kim olabilir? Neden?
Kendi şehrinizin (ya da kökeninizin) tarihini yazarken kime saygı duyarsınız; neden?
Bu sorularla, hem geçmişi hem bugünü birlikte düşünelim — çünkü tarih, yalnızca geçmişin değil, bugünün de aynasıdır.
[1]: “Tarihin Babası Herodot Kimdir? – Kaşifiz”
[2]: “Tarihin Babası Kimdir? – biyografi.vip”
[3]: “Türk tarihçiler kimlerdir? | Kelime Bulucu-Kelimelik Bulucusu-Nedir …”
[4]: “Taşköprüzade”
[5]: “Ünlü Türk tarihçileri kimlerdir? – Usta Yemek Tarifleri”
[6]: “İlber Ortaylı”